Warunki meteorologiczne, to najszersze, a zarazem jedno z najistotniejszych zagadnień związanych z prawidłowym wykonaniem zabiegu ochrony roślin. Temperatura powietrza, opady atmosferyczne, nasłonecznienie oraz wilgotność powietrza i gleby, to czynniki decydujące o efektywności pobrania, a także szybkości i skuteczności działania zastosowanych preparatów. Rola i wpływ poszczególnych czynników pogodowych na skuteczność zabiegu ŚOR, zależy w dużym stopniu od rodzaju zastosowanych w nim preparatów.
Stworzenie optymalnych warunków do działania dla zastosowanych ŚOR jest jednym z najważniejszych zadań jakie należy zrealizować chcąc uzyskać wysoką efektywność wykonywanego zabiegu. W tym kontekście należy podejmować decyzje, które ograniczą negatywny wpływ czynników zewnętrznych, w tym właśnie m.in. warunków pogodowych, na jakość naszego zabiegu. Do podejmowania trafnych decyzji na poziomie operacyjnym, w odniesieniu zarówno do doboru preparatów do zabiegu, jak również wyboru optymalnego terminu, czy nawet „momentu” ich aplikacji, niezbędna jest jednak wiedza na temat właściwości i wymagań samych substancji czynnych oraz wpływu poszczególnych czynników meteorologicznych na skuteczność działania określonych preparatów. Mówiąc w uproszczeniu, musimy po prostu wiedzieć jakie warunki preferuje nasz preparat i na co należy zwrócić szczególną uwagę. Ważnym źródłem wskazanych informacji jest etykieta produktu.
Temperatura powietrza
Temperatura powietrza, zarówno w trakcie, jak i w okresie po zabiegu, jest jednym z kluczowych czynników decydujących o jego skuteczności. Parametr ten w istotny sposób wpływa na intensywność zachodzących w roślinie procesów metabolicznych i biochemicznych, które decydują o pobraniu (wchłanianiu) oraz translokacji (przemieszczaniu) zastosowanych substancji czynnych w roślinie – im temperatury powietrza są niższe, tym metabolizm roślin będzie bardziej spowolniony, a działanie zastosowanych preparatów wolniejsze i słabsze.
Wpływ temperatury na skuteczność wykonywanego zabiegu, w dużej mierze uzależniony jest od rodzaju zastosowanych w nim preparatów. Generalnie większą wrażliwość na temperatury powietrza wykazują środki nalistne (s.a. pobierane przez liście), których skuteczność w dużo większym stopniu niż w przypadku preparatów doglebowych, zależy od wartości tego parametru. W przypadku środków pobieranych przez liście o działaniu systemicznym (układowym), wartość temperatury powietrza w momencie wykonywania zabiegu oraz kilka godzin po nim, w istotny sposób wpływa na szybkość „wchłaniania” oraz ilość pobranej przez rośliny substancji czynnej. Samo pobranie to jednak nie wszystko. Po wniknięciu do rośliny, substancje te muszą ulec przemieszczeniu do określonych miejsc, w których będą mogły zrealizować swoje zadanie (np. w przypadku herbicydów, zablokować określone procesy metaboliczne i doprowadzić do zniszczenia chwastu). Szybkość przemieszczenia i efektywność działania środków systemicznych zależy od aktywności fizjologicznej roślin i z reguły rośnie wraz z temperaturą powietrza.
Preparaty o działaniu „doglebowym”, czyli środki, których substancje aktywne pobierane są z gleby przez korzenie roślin/chwastów, działają w temperaturach wyraźnie niższych niż środki „nalistne”. Dodatkowym atutem tych substancji jest także stosunkowo długi okres połowicznego rozpadu, przez co ich działanie w czasie jest wydłużone. Nawet jeśli bezpośrednio po zabiegu temperatury powietrza będą poniżej minimalnego progu ich działania, to w momencie pojawienia się odpowiednich warunków i tak zostaną one pobrane przez kiełkujące chwasty. Warto jednak pamiętać, że długi okres rozpadu substancji czynnej w glebie nie zawsze jest atutem, ponieważ jednocześnie zwiększa to ryzyko negatywnego oddziaływania na uprawy następcze.
Dla każdej substancji czynnej możemy wydzielić 3 zasadnicze progi termiczne, które warunkują efektywność jej działania:
temperatura minimalna – temperatura poniżej której następuję ograniczenie działania zastosowanego środka ochrona roślin spowodowane gorszym pobieraniem i wolniejszym przemieszczaniem zastosowanych śor w roślinie. Wystąpienie przymrozków w krótkim odstępie czasu po zabiegu może dodatkowo obniżyć skuteczność działania zastosowanych pestycydów poprzez niekontrolowany rozpad substancji czynnej oraz zwiększyć ryzyko wystąpienia uszkodzeń na roślinie uprawnej (osłabione stresem termicznym rośliny mogą być bardziej wrażliwe na zastosowane pestycydy). Ryzyko wykonania zabiegu poniżej temperatury minimalnej dla danego preparatu dotyczy przede wszystkim okresu wczesno-wiosennego.
temperatura maksymalna – temperatura powyżej której nie zaleca się stosowania śor z uwagi na ryzyko uszkodzenia rośliny uprawnej oraz obniżenie skuteczności spowodowane zbyt szybkim odparowywaniem cieczy roboczej – przy wysokiej temperaturze i nasłonecznieniu, duża ilość najdrobniejszych kropli wytwarzanych przez rozpylacze ulegnie odparowaniu jeszcze przed dotarciem do powierzchni roślin. Ponadto w zbyt wysokich temperaturach spada również aktywność fizjologiczna i metaboliczna roślin, co również ograniczy pobranie i działanie zastosowanych środków. W praktyce rolniczej, dla większości środków ochrony roślin przyjmuje się, że maksymalna temperatura powietrza do której mogą być stosowane to 20-25 ᵒC. Ryzyko wykonania zabiegu powyżej temperatury maksymalnej dotyczy przede wszystkim okresu późno-wiosennego i wczesno-letniego (maj, czerwiec).
optymalny przedział termiczny – zakres temperatur, w których zastosowanych środek wykazuje najwyższą skuteczność; dla większości pestycydów kształtuje się on w przedziale 12-20 ᵒC . Im szerzy jest zakres temperatur, w których preparat wykazuje pełną efektywność działania, tym większa jego uniwersalność i niezależność względem warunków aplikacji (większy komfort dla użytkownika).
Opady atmosferyczne
Wykonanie zabiegu na rośliny mokre, bezpośrednio po lub też przed spodziewanym deszczem może spowodować „zmycie” (spłynięcie) preparatu z powierzchni roślin jeszcze przed ich pobraniem, co w konsekwencji przekłada się na obniżenie skuteczności zabiegu. Bardzo trudno jednoznacznie określić minimalny okres od zabiegu, po którym preparat zostaje przez rośliny całkowicie pobrany, ponieważ zależy on od bardzo wielu zmiennych, związanych zarówno z warunkami meteorologicznymi (temperatura, wilgotność powietrza), jak i wynikających ze specyficznych właściwości fizyko-chemicznych samego preparatu. Nowoczesne formulacje środków ochrony roślin zawierają w swoim składzie liczne substancje wspomagające wnikanie substancji czynnych przez liście. Ponadto, dodawanie do zabiegu adiuwantów zwiększających przyczepność kropli do powierzchni liści, w pewnym stopniu również ogranicza negatywne skutki opisanego zjawiska, zmniejszając podatność cieczy roboczej na zmywanie.
Wiatr
Niewątpliwie jedną z najczęstszych przeszkód utrudniających proces opryskiwania roślin jest silny wiatr. Jak wiadomo, prędkość wiatru już powyżej 3 m/s może powodować znoszenie kropli (tzw. dryft), które następnie przekłada się na nierównomierne pokrycie cieczą użytkową opryskiwanej powierzchni. Opisane zjawisko jest szczególnie niebezpieczne podczas wykonywania zabiegów herbicydowych, gdyż poza powstaniem „omijaków” na polu, w niektórych miejscach może spowodować również „nakładanie” się cieczy roboczej i uszkodzenie rośliny uprawnej. Ponadto, przy silnym wietrze, zabiegi herbicydowe wykonywane od brzegów pola mogą spowodować zniszczenie sąsiednich plantacji. Współczesna technika daje rolnikom wiele możliwości redukowania wpływu tego zjawiska na „jakość zabiegu” poprzez dobór odpowiednich rozpylaczy (dysz). Im grubsza kropla wytwarzana przez rozpylacze, tym mniejsza podatność na znoszenie. Niestety grubość kropli jest odwrotnie proporcjonalna do stopnia pokrycia cieczą roboczą opryskiwanej powierzchni (im grubsza kropla, tym słabsze pokrycie), co w przypadku niektórych substancji może się odbić negatywnie na skuteczności. Znoszenie cieczy roboczej można również ograniczyć poprzez ustawienie belki polowej nisko nad łanem. Planując termin wykonania zabiegu warto również pamiętać o tym, że na ogół siła wiatru „słabnie” w godzinach wieczornych.
Tegoroczna wiosna jest jak na razie wyjątkowo kapryśna – niskie temperatury powietrza, nocne przymrozki, a także wietrzna i deszczowa pogoda mocno ograniczają możliwości wykonania określonych zabiegów ochrony roślin w optymalnych terminach agrotechnicznych.
Jak skutecznie chronić nasze plantacje w sytuacji, gdy „okienek” pogodowych jest jak na lekarstwo? Czy na rynku dostępne są preparaty działające skutecznie w niskich temperaturach? Czy brak wykonania zabiegu regulacji zbóż do fazy BBCH 31 (1. kolanka) oznacza przegraną walką z wyleganiem? Czy istnieją skuteczne i bezpieczne rozwiązania „skracające” do zastosowania w późniejszych fazach rozwojowych zbóż, przy korzystniejszych warunkach pogodowych?
Znaczna część naszych badań poświęcona jest m.in. poszukiwaniu odpowiedzi na postawione wyżej pytania. Staramy się by dostarczane przez nas informacje stanowiły rzetelne i praktyczne wsparcie dla wszystkich użytkowników środków ochrony roślin.
