Z punktu widzenia fizjologii plonowania, zabiegi ochrony roślin, w tym zabiegi fungicydowe „same w sobie” nie wpływają na wzrost plonu – ich rola polega bowiem na zabezpieczeniu i ochronie tego potencjału plonotwórczego, który już udało się zbudować poprzez szereg podjętych działań logistyczno-agrotechnicznych, obejmujących m.in. dobór odmiany (potencjał genetyczny), a także uprawę i nawożenie (potencjał stanowiskowy).
Skuteczna ochrona roślin przed chorobami, to w kontekście obserwowanych zmian klimatycznych jedno z największych wyzwań stojących obecnie przed rolnictwem. Rozciągający się w czasie okres wegetacji – długie i ciepłe jesienie, stosunkowo łagodne zimy (na ogół) i szybkie przedwiośnia – to bez wątpienia czynniki sprzyjające występowaniu infekcji i rozwojowi patogenów chorobotwórczych.
Obserwowane zmiany wymagają od rolnika podjęcia odpowiednich działań, które pozwolą zapobiec negatywnym skutkom spowodowanym przez rozwój patogenów chorobotwórczych. W ostatnich latach coraz popularniejsze i powszechniejsze stają się tzw. zabiegi „czyszczące” T0 wykonywane jesienią lub na przedwiośniu. Celem tych zabiegów – w pewnym uproszczeniu – jest zwalczenie chorób w zarodku, czyli na bardzo wczesnym etapie infekcji. Pamiętajmy jednak, że nie wszystko to co wydaje się optymalne w założeniach teoretycznych, można z powodzeniem zrealizować w praktyce. Możliwość wykonania zabiegu T0 bywa często ograniczona, m.in. przez brak możliwości wjazdu w pole spowodowany nadmiernym uwilgotnieniem gleby, czy zbyt niskie temperatury powietrza. Musimy zdawać sobie sprawę z tego, że jednym z najważniejszych czynników decydujących o efektywności zabiegów ochrony roślin (w tym również fungicydów), poza samymi właściwościami biologicznymi zastosowanych substancji czynnych, są warunki aplikacji, w tym przede wszystkim temperatura powietrza, która wpływa m.in. na wchłanianie i szybkość translokacji (przemieszczania) preparatu w roślinie.
Jaką strategię walki z chorobami zbóż wybrać?
W praktyce rolniczej wyróżnia się dwa podstawowe systemy wiosennej ochrony zbóż przed chorobami:
- 2-zabiegowy: T1 (BBCH 30-31) + T2 (BBCH 39-51)
- 3-zabiegowy: T1 (BBCH 30-31) + T2 (BBCH 37-39) + T3 (BBCH 61-65)
BBCH 30-31: od fazy strzelania w źdźbło do fazy pierwszego kolanka
BBCH 37-39: od fazy liścia podflagowego do fazy liścia flagowego
BBCH 39-51: od fazy liścia flagowego do początku kłoszenia
BBCH 61-65: kwitnienie zbóż
Dobór technologii fungicydowej uzależniony jest najczęściej od intensywności produkcji i oczekiwań producenta względem wysokości plonu. Nie bez znaczenie jest również przebieg pogody – w latach suchych, gdy podstawowym czynnikiem limitującym plon staje się woda, a warunki nie sprzyjają rozwojowi chorób grzybowych, ilość zabiegów fungicydowych jest na ogół redukowana. Z kolei w latach obfitych w opady deszczu, które wpływają korzystnie zarówno na rozwój roślin uprawnych, jak również na występowanie infekcji chorobowych zaleca się korzystanie z intensywniejszych technologii ochrony fungicydowej i wykonywanie dodatkowych zabiegów ochronnych.
W każdym z systemów ochrony fungicydowej zbóż, fundamentem w walce z chorobami grzybowymi jest zabieg T1, a więc pierwszy wiosenny zabieg fungicydowy.
Kiedy (w jakiej fazie) przypada optymalny termin na wykonanie zabiegu T1?
Optymalny termin wykonania zabiegu T1 przypada od fazy początku strzelania w źdźbło (BBCH 30) do fazy pierwszego kolanka BBCH 31. Z uwagi na fakt, że najlepsze efekty zwalczania większości chorób uzyskuje się w przypadku działania zapobiegawczego (profilaktycznego) lub na bardzo wczesnym etapie rozwoju infekcji, wskazany termin wykonania zabiegu T1 jest optymalny z biologicznego punktu widzenia.
Jakie są najważniejsze oczekiwania i wymagania stawiane przed zabiegiem T1?
Zabieg T1 powinien zapewnić skuteczną ochronę zbóż przed:
- Chorobami podstawy źdźbła: łamliwość źdźbła (Oculimacula spp.), fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła (Fusarium spp.), ostra plamistość oczkowa (Rhizoctonia cerealis)
- Chorobami liści, w tym przede wszystkim przed mączniakiem prawdziwym zbóż i traw (Erysiphe graminis) oraz septoriozą paskowaną liści (Septoria tritici)
Porażenie źdźbeł chorobami wpływa na uszkodzenie znajdujących się tam wiązek przewodzących pogarszając tym samym efektywność transportu wody i składników pokarmowych z korzeni do górnych partii rośliny. W konsekwencji przekłada się to oczywiście na gorsze wykształcenie ziarniaków, spadek wartości MTZ i niższy plon.
Silnie uszkodzone źdźbła mogą być również podatniejsze na wyleganie.
Z kolei choroby rozwijające się na liściach ograniczają powierzchnię asymilacyjną roślin, obniżając tym samym wydajność procesu fotosyntezy. Zjawisko jest szczególnie niebezpieczne w przypadku „górnych” liści (L1, L2 i L3), ponieważ obniżenie ich wydajności asymilacyjnej w bezpośredni sposób przekłada się na gorsze nalewanie ziarna, spadek wartości MTZ i w konsekwencji spadek plonu.
W jaki sposób prawidłowo dobrać substancje czynne fungicydów do zabiegu T1?
Pod względem sposobu działania w odniesieniu do terminu zastosowania, dostępne na rynku fungicydy dzielimy na 3 grupy:
- Zapobiegawcze lub zapobiegawcze-interwencyjne – wymagają aplikacji przed pojawieniem się patogenu na roślinie lub najpóźniej w początkowej fazie rozwoju procesu chorobowego
- Interwencyjne – wymagają aplikacji w momencie wystąpienia okresu krytycznego, czyli tuż po rozpoczęciu infekcji
- Wyniszczające – ich rola polega przede wszystkim na niszczeniu zarodników, ale także samej grzybni, co zapobiega dalszemu rozprzestrzenianiu się choroby. Fungicydy o działaniu wyniszczającym to ostatnia broń w walce z chorobami.
Choć nie wydaje się to do końca oczywiste, to bardzo istotną rolę w kontekście ochrony górnych liści przed chorobami odgrywa właśnie zabieg T1.
Zastosowanie w tym zabiegu preparatów o charakterze wyniszczającym pozwala zwalczyć zarodniki grzybów (np. septoriozy paskowanej, czy mączniaka prawdziwego) wytworzone w okresie jesiennym lub wczesno-wiosennym, które mogą być źródłem wtórnych infekcji, na nowo wyrastających liściach.
Z kolei preparaty o działaniu zapobiegawczym lub zapobiegawczo-interwencyjnym mają na celu zabezpieczenie roślin przed patogenami, które jeszcze nie zaatakowały naszej uprawy.
Pamiętajmy, że zabieg T1 musi ochronić naszą plantację przed chorobami na kolejne 4-5 tygodni, dlatego ważne jest aby dobrać do niego takie komponenty, które zapewnią długie i skuteczne działanie.
Co nowego w temacie ochrony zbóż przed chorobami?
W ostatnich latach co raz bardziej popularne w walce z chorobami roślin uprawnych stają się preparaty mikrobiologiczne. W większości przypadków wykazują one działanie zapobiegawcze polegające na ograniczaniu aktywności patogenów roślin poprzez zasiedlanie środowiska konkurencyjną dla nich mikroflorą, która jednocześnie nie stanowi zagrożenia dla rośliny uprawnej. Z roku na rok rośnie liczba produktów oferowanych jako komponenty zamienne lub uzupełniające działanie konwencjonalnych preparatów chemicznych.
W A.T prowadzimy obecnie szereg badań w różnych uprawach rolniczych, których celem jest ocena skuteczności zwalczania / ograniczania rozwoju chorób przy wykorzystaniu preparatów mikrobiologicznych. Nasze działania koncentrujemy na ocenie i porównaniu skuteczności wskazanych produktów zastosowanych „solo” w odniesieniu do preparatów konwencjonalnych (fungicydów), jak również na ocenie efektywności systemów mieszanych, w których łącznie, w jednym zabiegu aplikowane są zarówno preparaty mikrobiologiczne, jak i fungicydy.
Do tematu ochrony fungicydowej zbóż wrócimy jeszcze w drugiej połowie wiosennej wegetacji. Będziemy chcieli wtedy pokazać Państwu jak wygląda praca przy prowadzeniu tego typu doświadczeń. W jaki sposób przeprowadzane są oceny? Na co zwracać szczególną uwagę przy określaniu porażenia? W jaki sposób obliczana jest skuteczność działania testowanych fungicydów? Miedzy innymi na te pytanie będziemy chcieli Państwu odpowiedzieć.
